काठमाडौँ ।

काठमाडौँ उपत्यकाको उत्तर–पश्चिमी भागमा अवस्थित तारकेश्वर नगरपालिका पछिल्ला वर्षहरूमा तीव्र शहरीकरणसँगै औद्योगिक विकासको केन्द्र बन्दै गएको छ। रणनीतिक भौगोलिक अवस्थिति, बढ्दो जनसंख्या, पर्यटन तथा कृषि क्षेत्रको सम्भावनाले यस क्षेत्रलाई साना तथा मझौला उद्योग (SMEs) को लागि अत्यन्तै अनुकूल गन्तव्य बनाएको छ।

विशेषज्ञहरू भन्छन्— “यदि तारकेश्वर नगरपालिकाले दीर्घकालीन सोचका साथ योजनाबद्ध रूपमा औद्योगिक क्षेत्रको विकासमा ध्यान दियो भने निकट भविष्यमा यो क्षेत्र काठमाडौँ उपत्यकाभित्रकै एक प्रमुख औद्योगिक केन्द्र बन्नेछ।”

रणनीतिक अवस्थिति र यातायात पहुँच

तारकेश्वर नगरपालिका भौगोलिक रूपमा अत्यन्तै रणनीतिक स्थानमा अवस्थित छ। रिङरोडको नजिक तथा उपत्यकाको अन्य भागहरूबाट सजिलै पुग्न सकिने स्थानमा रहेकोले कच्चा पदार्थको आयात तथा उत्पादित वस्तुको बजारमा आपूर्ति सहज हुन्छ। साथै, भित्रि सडकहरू क्रमशः विस्तार हुँदै गइरहेका छन्, जसले साना उद्योगहरू सञ्चालनमा लोजिस्टिक सहुलियत दिन्छ।

त्यसैगरी, भोलिका दिनमा यदि योजनाबद्ध औद्योगिक क्षेत्र निर्माण गरियो भने यहाँबाट देशका अन्य भागतर्फ वस्तु ढुवानी पनि सुलभ हुने देखिन्छ।

जनसंख्या वृद्धिदर र श्रमशक्तिको उपलब्धता

तारकेश्वरको जनसंख्या विगत केही वर्षदेखि तीव्र गतिमा वृद्धि हुँदै आएको छ। यसले उपभोक्ता बजार विस्तार मात्र होइन, स्थानीय श्रमशक्ति व्यवस्थापनमा समेत महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। नगरभित्रै तथा वरपरका ग्रामीण क्षेत्रहरूबाट सजिलै सीपयुक्त श्रमिकहरू उपलब्ध हुन सक्ने अवस्था रहेकोले उद्योगहरूका लागि मानव संसाधन व्यवस्थापन सहज हुने विज्ञहरू बताउँछन्।

पर्यटन क्षेत्रमा आधारित उद्योगहरू

तारकेश्वर महादेव मन्दिर, पाथीभरा देवी मन्दिर र चन्द्रागिरी केबलकारजस्ता पर्यटकीय आकर्षणहरू यस नगरपालिकाभित्र वा निकटवर्ती क्षेत्रमा अवस्थित छन्। यी धार्मिक, सांस्कृतिक तथा प्राकृतिक सम्पदाहरूले पर्यटनमा आधारित उद्योगहरूको विकास सम्भावना बलियो बनाएका छन्। विशेषगरी, होटल, होमस्टे, रेस्टुरेन्ट, हस्तकला उत्पादन, र स्थानीय उत्पादन विक्री केन्द्र स्थापना गर्न अत्यन्त उपयुक्त मानिन्छ।

कृषिमा आधारित उद्योगको सम्भावना

तारकेश्वरको केही भाग अझै पनि कृषिमा आधारित छ। यहाँ उत्पादन हुने फलफूल, तरकारी, दूध तथा अन्य कृषिजन्य वस्तुहरूलाई प्रशोधन गर्ने कृषि आधारित उद्योग (एग्रो–इन्डस्ट्री) स्थापना गर्न सकिने आधारहरू प्रशस्त छन्। फलफूल प्रशोधन उद्योग, डेरी उद्योग, तरकारी प्याकेजिङ र भण्डारण केन्द्रजस्ता साना उद्योगहरू यस क्षेत्रमा सफलतापूर्वक सञ्चालन हुनसक्ने अवस्था रहेको छ।

जग्गाको उपलब्धता र लागत

हालसम्म काठमाडौँ उपत्यकाका अन्य क्षेत्रको तुलनामा तारकेश्वरमा औद्योगिक प्रयोजनका लागि जग्गा अझै सस्तो र उपलब्ध रहेको पाइन्छ। यद्यपि, सहरीकरणको तीव्र गतिका कारण यो अवस्था लामो समयसम्म स्थायी रहन सक्दैन। त्यसैले समयमै नगरपालिकाले औद्योगिक क्षेत्र छुट्याउने नीति अवलम्बन गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिन्छ।

साना तथा मझौला उद्योग (SMEs) को ठूलो सम्भावना

ठूला उद्योग सञ्चालन गर्न आवश्यक ठूला पूर्वाधार तथा नीतिगत सहजीकरण अझै चुनौतीपूर्ण रहन सक्दछ। तर, साना तथा मझौला उद्योगहरू—जस्तै:

कपडा सिलाई उद्योग,

फर्निचर निर्माण,

खाद्यान्न प्रशोधन,

प्लास्टिक उत्पादन,

स्थानीय सेवा उद्योग (जस्तै: वर्कशप, मोटर मर्मत)
जस्ता क्षेत्रमा पर्याप्त सम्भावना देखिएको छ।

नगरपालिकाको भूमिका: औद्योगिक विकासका प्रमुख आयामहरू

तारकेश्वर नगरपालिका आफैँले औद्योगिक सम्भावनाको पहिचान मात्र होइन, त्यसलाई साकार पार्न निम्न पाँच प्रमुख खम्बामा आधारित नीति अवलम्बन गर्न सक्छ:

१. नीतिगत सहजीकरण

स्थानीय औद्योगिक नीति निर्माण

उद्योग दर्ता तथा नवीकरण प्रक्रियालाई सरल बनाउने एकल बिन्दु सेवा

प्रारम्भिक अवधिमा उद्योगहरूलाई कर छुट र सहुलियत

२. पूर्वाधार विकास

औद्योगिक क्षेत्रसम्म पुग्ने सडक सञ्जालको स्तरोन्नति

पर्याप्त विद्युत् आपूर्ति र पानीको व्यवस्था

फोहोरमैला व्यवस्थापन प्रणाली स्थापना

औद्योगिक क्षेत्रको पहिचान र योजनाबद्ध विकास

३. तालिम र सीप विकास

श्रमशक्तिको मागअनुसार सीप विकास तालिम: प्लम्बिङ, मेकानिक्स, सिलाई-कटाई, आदि

उद्यमशीलता तालिम, व्यापार योजना तयारीमा प्राविधिक सहयोग

महिला तथा युवा लक्षित विशेष कार्यक्रमहरू

४. बजार प्रवर्द्धन र लगानी आकर्षण

स्थानीय उत्पादनलाई बजारमा प्रवर्द्धन गर्ने अभियान

साना व्यापार मेला तथा प्रदर्शनी आयोजना

सम्भावित लगानीकर्तालाई आकर्षण गर्ने वातावरण निर्माण

डिजिटल प्लेटफर्ममार्फत उत्पादनको प्रचार

५. समन्वय, अनुगमन र मूल्याङ्कन

संघीय र प्रदेश सरकारसँग नीति तथा बजेट समन्वय

बैंक तथा वित्तीय संस्थासँग सहुलियतपूर्ण कर्जाको पहुँच सुनिश्चित गर्ने

उद्योगी तथा निजी क्षेत्रसँग नियमित संवाद

स्थापित उद्योगहरूको नियमित अनुगमन र समस्या समाधान

विकासको नयाँ गन्तव्यतर्फ उन्मुख तारकेश्वर

उपत्यकाको भौगोलिक केन्द्र नजिकै भए पनि अझै विकासका असीम सम्भावना बोकेको क्षेत्र हो—तारकेश्वर। यस नगरपालिकाले योजनाबद्ध नीति, पूर्वाधार विकास, मानव स्रोत सशक्तीकरण र निजी क्षेत्रसँग सहकार्य गर्दै औद्योगिक सम्भावनाहरूलाई मूर्त रूप दिन सकेमा यस क्षेत्रको आर्थिक उत्थान, स्थानीय रोजगारी सिर्जना र आत्मनिर्भरता को यात्रा सम्भव छ।

अब आवश्यक छ, लगानीमैत्री वातावरण र समन्वित प्रयास, जसले तारकेश्वरलाई काठमाडौँ उपत्यकाकै सस्तो, समृद्ध र सुरक्षित औद्योगिक गन्तव्यको रूपमा स्थापित गर्नेछ।